Κοινωνία Πολιτών και επικαιρότητα: μερικά συμπεράσματα.

(Αναδημοσίευση από Ηπειρωτικό Αγώνα, 11/7/2007)


Νισάφι πια με την εκλογολογία του τελευταίου καιρού. Ακούς, βλέπεις ή διαβάζεις τα ΜΜΕ και εξάγεις το συμπέρασμα ότι δεν προβληματίζει τίποτα άλλο τον κόσμο, πέρα από το πότε θα γίνουν οι εκλογές. Μια απίστευτη εκλογοφλυαρία εκπορεύεται από τα κεντρικά ΜΜΕ, και αναπαράγεται ακολούθως στις παρέες και τα καφενεία, με τη κάθε κίνηση του Πρωθυπουργού και των υπουργών του να σταθμίζεται και να ερμηνεύεται από την σκοπιά των επικείμενων εκλογών ενώ κάθε δημόσια εμφάνιση ή περιοδεία υπουργού ή κυβερνητικού βουλευτή να θεωρείται ένδειξη ότι οι εκλογές πλησιάζουν. Έχουν αναπτυχθεί μάλιστα και διάφορες «σχολές», με τη μία να προβλέπει με σιγουριά εκλογές πριν ή μετά τα «μπάνια του λαού», με την άλλη να προβλέπει, με την ίδια βεβαιότητα, εκλογές μετά τη πρωθυπουργική ομιλία στην Έκθεση Θεσσαλονίκης, ενώ μια τρίτη να μην τις «βλέπει» πριν τους πρώτους μήνες του 2008. Και βέβαια, οι καθημερινές σχεδόν δημοσκοπήσεις εντείνουν την εκλογοδιάρροια και φουντώνουν την συζήτηση για τα κόμματα και την τύχη που αυτά θα έχουν. Πως εξηγείται αλήθεια όλη αυτή η εκλογομανία, όπου οι πάντες μιλάνε για τις εκλογές και τη τύχη των κομμάτων; Αντανακλά όλη αυτή η συζήτηση ένα πραγματικό ενδιαφέρον για ζητήματα κοινωνικής και πολιτικής αλλαγής του τόπου μας ή απλά το ενδιαφέρον τους για το «που το πάει» ο Πρωθυπουργός, το κόμμα του και… το κόμμα τους;
Το θέμα βέβαια των εκλογών ακολουθεί σε χρονολογική σειρά εμφάνισης ένα άλλο, επίσης κατά κόρο, προβαλλόμενο θέμα: αυτό των ομολόγων. Επί δύο μήνες τώρα λες και δεν υπάρχει άλλο θέμα στην καθημερινή ζωή του πολίτη για να τον προβληματίζει, εκτός από αυτό των ομολόγων. Λες και λύθηκαν όλα τα άλλα προβλήματα: στην Παιδεία, στο κοινωνικό κράτος και στην υγεία, στην αγορά εργασίας, στη δημόσια διοίκηση, στο Ασφαλιστικό. Και ασχολούμαστε αποκλειστικά πλέον με τα ομόλογα. Αντανακλά άραγε όλη αυτή η συζήτηση για τα ομόλογα ένα ενδιαφέρον γύρω από την ασκηθείσα χρηματοπιστωτική πολιτική και την διάθεση μας να δημιουργήσουμε καλύτερη δημόσια διοίκηση ή απλά το ενδιαφέρον όλων αυτών που αναπαραγάγουν την «ομολογιάδα» στηρίζεται στην πεποίθηση τους ότι η υπόθεση αυτή συσχετίζεται με τις εκλογές, αφού ανάλογα με την έκβαση της μπορεί να δώσει την νίκη στο ένα ή το άλλο κόμμα;
Και μέσα σε όλα αυτά, έχουμε και το θέμα σχετικά με τη δήλωση «πόθεν έσχες» των βουλευτών μας, που η σοβαρή του πλευρά έκλεισε προτού καν ανοίξει. Ένα θέμα που πλέον σέρνεται στον αφρό της επικαιρότητας ως ρόζ ιστορία, αφού εμφανίζεται ως συζήτηση που έχει ξεπεράσει προ πολλού την πολιτική και έχει ήδη επεκταθεί στα χωράφια της πρώτης της ξαδέλφης - του κουτσομπολιού. Μια συζήτηση που «αναβαθμίζει» τους πολιτικούς σε «αστέρες» και τις ζωές τους σε life-style αναγνώσματα ενός φιλοθεάμονος κοινού: πόσοι από αυτούς έχουν σκάφη, διαμερίσματα στο εξωτερικό, ακριβά αυτοκίνητα κλπ. Όλα αυτά διανθισμένα με τις ανάλογες φωτογραφίες, παρμένες από παπαράτσι, όπως άλλωστε συμβαίνει με όλους τους αστέρες της show-biz. Αντανακλά όλη αυτή η συζήτηση το ενδιαφέρον μας για την διάφανη άσκηση του βουλευτικού λειτουργήματος ή απλά αντανακλά την γκλαμουράτη εικόνα που έχουμε για τους πολιτικούς, παρά την υποτιμημένη εκτίμηση της παραγόμενης από αυτούς πολιτικής που έχουμε εν τω μεταξύ αναπτύξει;
Συμβαίνουν όλα αυτά διότι, στην Ελλάδα, ο κομματικοκρατικός χώρος έχει κυριαρχήσει επί των υπολοίπων θεσμικών χώρων (κοινωνία των πολιτών, αγορά) και τα πάντα περιστρέφονται γύρω από τα κόμματα και τους πολιτικούς. Σε πραγματικά δημοκρατικές χώρες όπως η Βρεττανία, η Σουηδία, η Ελβετία, οι πολιτικοί δεν είναι αστέρες, η πολιτική εστιάζεται σε κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα ουσίας και ο δημόσιος χώρος δεν κυριαρχείται από κομματικά κουτσομπολιά και εκλογικές αερολογίες. Στην Ελλάδα που η κοινωνία δεν έχει χειραφετηθεί ακόμα από τα κόμματα φαντάζει αδιανόητο να υπάρξει πρωτοσέλιδο σε εφημερίδα που να μην αναφέρεται σε κόμμα, κομματική δραστηριότητα ή κομματικούς πολιτευτές. Σε πραγματικά δημοκρατικές χώρες σπάνια είναι τέτοια δημοσιεύματα (μονόστιλα τις περισσότερες φορές που μπορούν να βρεθούν στις μέσα σελίδες) ενώ αφθονούν άλλα, που αναφέρονται σε κοινωνικοπολιτικά ζητήματα (περιβάλλον, πείνα κλπ), σε πρωτοβουλίες της κοινωνίας των πολιτών (δραστηριότητες ΜΚΟ) ή σε επιτεύγματα της αγοράς (επενδυτική κίνηση, τραπεζικές προσφορές, διασύνδεση γνώσης και παραγωγής κλπ).
Στην Ελλάδα τα κόμματα και το κομματικοκρατούμενο κράτος έχουν επιβληθεί στους υπόλοιπους θεσμούς της δημόσιας ζωής, και δεν τους επιτρέπουν συνειδητά περιθώρια αυτόνομης ανάπτυξης. Αυτό συνέβαινε πριν τη δικτατορία του ‘67, που οι άνθρωποι ενσωματώνονταν στην πολιτική μέσω ενός πελατειακού συστήματος που είχαν αναπτύξει τα κόμματα (ένας κομματάρχης πάτρωνας-πολλοί ψηφοφόροι), αυτό συνέχισε να συμβαίνει μετά τη μεταπολίτευση του 1974, όταν οι πελατειακές αυτές σχέσεις γραφειοκρατικοποιήθηκαν, (ένας κομματικός μηχανισμός-πάτρωνας συνδέεται με πολλούς πελάτες-ψηφοφόρους), αυτό συνεχίζει να συμβαίνει και σήμερα που τα κόμματα εξουσίας διατηρούν την ισχύ τους στηριζόμενα λιγότερο στην κινητοποίηση των οπαδών τους και περισσότερο στους δεσμούς που ανέπτυξαν εν τω μεταξύ με τον κρατικό μηχανισμό (από τον οποίο αντλούν χρηματικούς και διοικητικούς πόρους) καθώς και στους δεσμούς τους με την κρατική ραδιοτηλεόραση και τα ιδιωτικά έντυπα και ηλεκτρονικά ΜΜΕ. Έτσι, στην Ελλάδα, στα τέλη του 20ου αιώνα-αρχές του 21ου, τα πολιτικά κόμματα τείνουν προς το μοντέλο των κομμάτων-καρτέλ, ενώ οι υπόλοιποι χώροι και ιδιαίτερα η κοινωνία των πολιτών παραμένει καχεκτική και ατροφική.
Επειδή όμως εγώ θέλω να υποστηρίξω τις πρωτοβουλίες της ατροφικής κοινωνίας των πολιτών, αυτές τις λιγοστές και αδύναμες που εμφανίζονται μέσα από τα ΜΜΕ στην ελληνική κοινωνία, επιτρέψτε μου –πέρα από τις εκλογές, τα ομόλογα και τα σκάφη των βουλευτών- να σας θυμίσω την αυταρχική συμπεριφορά του οικονομικού κεφαλαίου που τιμωρητικά, εκδικητικά και αδίστακτα «καρφώνει» μερικούς από τους πρωταγωνιστές της υπόθεσης του Ξενία, υπονοώντας ότι έχουν αυτοί προβεί σε πολεοδομικές παραβάσεις, με μόνη δικαιολογία το ότι αντιτάχθηκαν στα σχέδια του ανθρώπου με την οικονομική δύναμη και τα πολιτικά μέσα. Το γεγονός αυτό προβλήθηκε από τα τοπικά ΜΜΕ, αλλά πόσα άλλα τέτοια έχουν θαφτεί από τα ΜΜΕ, και μάλιστα τα εθνικά; Έτσι για να μην ξεχνάμε, ξαναανακαλύπτοντας την Αμερική, ότι η ευρωστία της κοινωνίας των πολιτών απειλείται όχι μόνο από την πολιτικοκομματικοκρατική εξουσία και την πολιτισμική-ΜΜΕ εξουσία, αλλά και από την υπερσυγκέντρωση δύναμης στην άλλη θεσμική σφαίρα, την οικονομική, όπως επίσης και από τις οριζόντιες διασθεσμικές σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ των θεσμικών αυτών σφαιρών. Για να μπορέσουμε λοιπόν, εμείς οι πολίτες να εμπεδώσουμε την αυτονομία μας σε μια σύγχρονη, διαφοροποιημένη κοινωνία, θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε όλους τους παραπάνω αυταρχισμούς.

Ν. Μπιλανάκης